Genişletilmiş Bağışıklama Programı

Aşı ile Önlenebilir Hastalıkların Aşılama Öncesi ve Sonrasındaki Vaka Sayıları ve Azalma Yüzdeleri (Türkiye, 1980-1984 ve 2015-2019).

* 5 yıllık ortalama vaka sayılarıdır.

AŞILAMA İLE ELDE EDİLEN KAZANIMLAR NELERDİR?
Ülkemizde çocuk felci aşısı 1963 yılında uygulanmaya başlanmıştır. Başarılı rutin ve destek aşılama çalışmaları ile Türkiye, 21 Haziran 2002 tarihinde Avrupa Bölgesi “Polio’dan Arındırılmış Bölge” olarak belgelendirilmiştir.

Tetanos hastalığına karşı aşılamaya ilk kez 1935 yılında başlanmıştır. Gerek çocukluk dönemi aşılamaları gerekse gebelik dönemi aşılamaları ve 15-49 yaş doğurganlık dönemi kadınlara yönelik yürütülen destek aşılama çalışmaları ile gebe tespit ve izlemlerinin, temiz doğum aktivitelerinin sağlanması sonucunda 2009 yılında T.C. Sağlık Bakanlığı ve Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) iş birliğinde yapılan araştırma ile Türkiye’de maternal ve neonatal tetanosun eliminasyonu Dünya Sağlık Örgütü tarafından onaylanarak belgelendirilmiştir.

Kızamık aşısı ülkemizde 1970 yılında uygulanmaya başlanmıştır. Çocukluk dönemi aşılamalarının yanı sıra gerekli görülen zamanlarda destek aşılama çalışmaları yapılmıştır. Ülkemizde 2002 yılından bu yana Kızamık Eliminasyon Programı yürütülmektedir. 2003–2005 yılları arasında gerçekleştirilen Kızamık Aşı Günleri sırasında 9 ay-14 yaş grubunda yer alan yaklaşık 18,2 milyon çocuğa ek bir doz kızamık aşısı uygulanmıştır. Programın hedefi Türkiye’de yerli virüs dolaşımını durdurmak, Türkiye dışından gelecek yeni kızamık virüslerinin Türkiye’de yerleşmesini önlemek ve kızamığa bağlı ölümleri engellemektir. 1980-1984 yıllarına göre 2015-2019 yıllarında kızamık vaka sayılarında %97 azalma sağlanmıştır.

2006 yılından itibaren ise kızamıkçık içeren aşının takvime eklenmesiyle Kızamıkçığın Eliminasyonu ve Doğumsal Kızamıkçık Sendromunun Önlenmesi Programı da bu programa entegre edilmiştir.  Dünya Sağlık Örgütü tarafından Türkiye’de 2019 yılı sonu itibarıyla endemik kızamıkçık virüsü dolaşımının 36 ay süresince kesilmiş olduğu ve Türkiye’nin ilgili dönem için kızamıkçığı elimine etmiş olduğu onaylanmıştır.

Türkiye’de difteri hastalığına karşı aşılama 1937 yılından itibaren tek olarak uygulanmaya başlanmışsa da sistematik bir aşılama programının uygulamaya konması 1960’ların ortalarında gerçekleşmiştir. Rutin hizmetlerle verilen aşılama çalışmaları yüksek kapsayıcılıkla sürdürülmekte, gerekli görülen zamanlarda hızlandırma çalışmaları yapılmaktadır. Difteri vaka sayılarında 1985’te yapılan aşı kampanyasından sonra azalma görülmüş, 2004-2010 yılları arasında hiç vaka görülmemiş, 2011 yılında bir difteri vakası bildirilmiştir. 2012 yılı ve sonrasında difteri vakası bildirimi bulunmamaktadır.  

Boğmaca aşısı 1937 yılında uygulanmaya başlanmıştır. Rutin hizmetlerle verilen aşılama çalışmaları yüksek kapsayıcılıkla sürdürülmüş ve gerekli görülen zamanlarda hızlandırma çalışmaları yapılmıştır.  1980-1984 yıllarına göre 2015-2019 yıllarında boğmaca vaka sayılarında %98 azalma sağlanmıştır.

1998 yılında, hepatit B aşısı aşılama takvimine alınmış, kronik hepatit B virüs enfeksiyonu önlenerek hepatit B virüs enfeksiyonu ile ilişkili kronik karaciğer hastalığı, siroz ve hepatosellüler kanser insidansını azaltmak amacıyla Hepatit B Kontrol Programı başlatılmıştır. Rutin hizmetlerle verilen aşılama çalışmaları yüksek kapsayıcılıkla sürdürülmüş, bunun yanı sıra destek aşılama çalışmaları yapılmıştır. 2005-2009 yılları arasında ilköğretim ve ortaöğretim öğrencilerine aşılama çalışması yürütülmüştür.

2018 yılında, DSÖ’nün 2016-2021 küresel sağlık sektörü stratejisi hedeflerine paralel olarak 2018-2023 Türkiye Viral Hepatit Önleme ve Kontrol Programı oluşturulmuştur. Programın amacı viral hepatit yeni vaka sayısını ve ölümlerini azaltmak, viral hepatitlerin toplumsal alanlarda oluşturduğu sosyoekonomik olumsuz etkiyi azaltmaktır. 2005-2009 yıllarına göre 2015-2019 yıllarında Hepatit B vaka sayısında %76 azalma sağlanmıştır. 

GBP kapsamında yapılan diğer aşılar arasında yer alan kabakulak, suçiçeği, hepatit A, zatürre ve Hib aşılamaları da yüksek düzeylerde sürdürülmektedir. 

ERİŞKİNLERE YÖNELİK AŞI UYGULAMALARI
GBP kapsamında, çocukluk dönemi aşı uygulamalarının yanı sıra erişkinlere yönelik aşı uygulamaları da sürdürülmektedir.  

Türkiye’de yürütülmekte olan erişkinlere yönelik aşı uygulamaları aşağıdaki başlıklar altında toplanabilir:
1. Erişkin tetanos difteri aşılaması 
2. Doğurganlık çağı /gebe kadınlara tetanos difteri aşılaması
3. Mesleğe bağlı riskler nedeniyle aşılama 
 •Sağlık personeline yönelik aşılamalar
 •Düzensiz göçmenlere hizmet veren Geri Gönderme Merkezlerinde çalışan ve/veya düzensiz göçmenlerle doğrudan temas halinde risk altında bulunan tüm personele yönelik aşılamalar
 •Kanalizasyon işçisi olan bireylerin aşılanması
 •Hepatit B enfeksiyonu açısından risk altında bulunan meslek gruplarındaki kişilere yönelik aşılamalar
 •Tıbbi atık yönetiminde çalışan bireylere yönelik aşılamalar
 •T.C. Millî Savunma Bakanlığına bağlı personelin aşılanması
4.Askerlik dönemi aşılaması
5.Temaslı aşılaması
6.Altta yatan hastalık ve diğer riskler nedeniyle aşılama
7.65 ve üstü yaştaki kişilerin aşılanması
8.Seyahat sağlığı/hac ve umre ziyaretçilerinin aşılanması